Η Μελίτα Εμμανουήλ είναι ιστορικός τέχνης και ομότιμη καθηγήτρια της Σχολής Αρχιτεκτόνων, του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αρχικά Κλασική Φιλολογία και στη συνέχεια Ιστορία και Αρχαιολογία. Το 1985 ολοκλήρωσε και υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών  με θέμα τη μελέτη των βυζαντινών τοιχογραφιών δύο μνημείων της Εύβοιας. Το 1990 παρακολούθησε μεταπτυχιακά μαθήματα και σεμινάρια Ιστορίας της Τέχνης στο Ινστιτούτο της Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου του Μονάχου. 

Στη Σχολή Αρχιτεκτόνων δίδαξε επί πολλά χρόνια την ευρωπαϊκή Ιστορία της Τέχνης και ειδικότερα την καλλιτεχνική δημιουργία της εποχής από την Ιταλική Αναγέννηση μέχρι και το τέλος του 20ου αιώνα. Εκτός από τη δραστηριότητά της στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ δίδαξε ακόμη στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στην ενότητα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, στο τμήμα των Μεταπτυχιακών Σπουδών της Σχολής Αρχιτεκτόνων την Ιστορία της Σύγχρονης Τέχνης, και, κατόπιν προσκλήσεως, συμμετείχε με διαλέξεις της στα Μεταπτυχιακά προγράμματα του Πανεπιστημίου της Ραβέννας, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης  και του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. 

Από το 2017 μέχρι το 2022 δίδαξε την Ιστορία της Βυζαντινής Τέχνης στο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα με τίτλο «Βυζαντινός κόσμος: η σχέση του με την Αρχαιότητα και τον νεότερο Ελληνισμό» του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, στο Ινστιτούτο Βυζαντινού Πολιτισμού (έδρα Μυστράς).  

Είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής.  

Συγγραφικό έργο 

• Βιβλία: 

“Οι τοιχογραφίες του Αγίου Δημητρίου στο Μακρυχώρι και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Οξύλιθο της Εύβοιας”, Έκδοση της Εταιρείας Ευβοϊκών Σπουδών, Αθήνα 1991. 

  “Η Μονή της Παντάνασσας στο Μυστρά”. Οι τοιχογραφίες του 15ου αιώνα, Έκδοση Εμπορικής Τραπέζης, Αθήνα 2005 (σε συνεργασία με την Μ. Ασπρά-Βαρδαβάκη). 

  “Χρώμα και εικόνα. Εικοσιπέντε χρόνια εικαστικής δημιουργίας της Alice Τουρνικιώτη”, Μονογραφία, Έκδοση υπό την αιγίδα του Μουσείου Βορρέ, Αθήνα 2005. 

  “Η Ιστορία των εικαστικών τεχνών στην Ευρώπη κατά τον 19ο και τον 20ο αιώνα”, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο-Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών. Θεματική Ενότητα: Η ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, τόμος Β: «Εικαστικές τέχνες στην Ευρώπη από τον 18ο ως τον 20ο αιώνα,  Πάτρα 2008, σ. 19-180. 

“Το Μυθιστόρημα του Μεγάλου Αλεξάνδρου”: κείμενο που συνοδεύει και ερμηνεύει τις μικρογραφίες,  Ψηφιακή έκδοση του ομώνυμου χειρογράφου του 14ου αιώνα του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας,  Εθνικό Ινστιτούτο Λόγου, Αθήνα 2009-10. 

“Ιστορία της τέχνης από το 1945 σε πέντε ενότητες”, Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ, Αθήνα, πρώτη έκδοση 2013, δεύτερη εμπλουτισμένη έκδοση 2017. 

“Γιαννούλης Χαλεπάς: Μία διαφορετική οπτική”. Εκδόσεις ΚΑΠΑ, Αθήνα 2022. 

“Οι τοιχογραφίες του Καθολικού της Ιεράς Μονής των Αγίων Τεσσαράκοντα Σπάρτης”, Εκδόσεις ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ Α.Ε., Αθήνα 2023. 

•    Κατάλογοι εκθέσεων. Εισαγωγικά κείμενα  

“Η γλυπτική του Μανόλη Τζομπανάκη”, Εισαγωγικό κείμενο στον Κατάλογο της έκθεσης, Μανόλης Τζομπανάκης. Γλυπτά και Σχέδια 1963-2008, Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων, Χανιά 2009. 

“Άγιοι και ήρωες στο έργο του Μάνου Αναστασιάδη”. Το φωτοστέφανο ως στοιχείο εικαστικό, αλλά και ως έκφραση μιας σύγχρονης “αγιότητας”, στο Μάνος Αναστασιάδης-Μεσογειακός κύκλος, Ρόδος 2013. 

“Νίκος Εγγονόπουλος”. “Το μόνο που με παρηγορεί είναι τα χρώματα και οι λέξεις”, κείμενο στον κατάλογο της έκθεσης “ Ιστορώντας την Υπέρβαση από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη”, Μουσείο Γουλανδρή, Άνδρος 2013, σ. 214-231. 

“Γιάννης Τσαρούχης”. Θρησκευτικές μνήμες στο έργο του, κείμενο στον κατάλογο της έκθεσης  “ Ιστορώντας την Υπέρβαση από την παράδοση του Βυζαντίου στη νεώτερη τέχνη”, Μουσείο Γουλανδρή, Άνδρος 2013, σ. 248-263. 

“Για τον Περικλή Γουλάκο”, εισαγωγικό κείμενο στον κατάλογο της έκθεσης Γουλάκος. Μικρή αναδρομή 1968-2015, Μουσείο Φρισσύρα, Αθήνα 2015. 

•    Μελέτες και άρθρα 

Η Μελίτα Εμμανουήλ έχει λάβει μέρος με εισηγήσεις και ανακοινώσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, είναι επίσης συγγραφέας πολλών μελετών που έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικά περιοδικά -ελληνικά και διεθνή- με θέματα σχετικά με τη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική και τέχνη, αλλά και με θέματα που αφορούν την νεότερη και σύγχρονη ελληνική τέχνη.